2025’in en yeni terimi teknoliberteryenizm ve teknofeodalizm nedir?
Bulunduğumuz yüzyılda kapitalizmin derin bir krizle karşı karşıya olduğu düşüncesi geniş yankı uyandırmaya devam ediyor. İşte şimdiden hayatımıza dahil olan teknoliberteryenizm ve teknofeodalizm’in anlamı.
Yunanistan’ın eski Maliye Bakanı ve tanınmış ekonomist Yanis Varufakis, kapitalizmin yeni bir evreye geçerek “teknofeodalizm” olarak adlandırılabilecek bir sisteme dönüştüğünü öne sürdü. Varufakis, "Teknofeodalizm: Kapitalizmi Ne Öldürdü?" başlıklı kitabında, geleneksel kapitalist pazarların yerini, büyük teknoloji şirketlerinin hakimiyetindeki dijital platformların aldığını ifade ediyor.
Teknoliberteryenizm nedir?
Teknoliberteryenizm, teknolojinin bireysel özgürlükleri artırabileceğine ve merkeziyetçi sistemlerin etkisini azaltabileceğine inanan bir düşünce akımıdır. Bu düşünce, klasik libertaryenizmin temel ilkelerini, özellikle bireysel özgürlük, serbest piyasa ekonomisi ve devletin minimal rolü fikirlerini, teknolojik yeniliklerle birleştirir.
Teknofeodalizm Nedir?
Teknofeodalizm, modern teknolojik ekonominin, ortaçağ feodal sistemine benzer bir şekilde yeni bir toplumsal yapı oluşturduğunu öne süren eleştirel bir kavramdır. Bu kavram, özellikle büyük teknoloji şirketlerinin (Big Tech) giderek artan gücünü ve onların bireyler üzerindeki kontrolünü eleştirmek için kullanılır.
İşte teknoliberteryenizm ve teknofeodalizm’in özellikleri:
Dünyayı veri siyaseti mi belirleyecek?
Bu durum, ABD-Çin arasındaki olası bir yakınlaşma ve küresel krizlerin çözümünde "veri siyaseti"nin giderek daha merkezi bir rol oynayacağını gösteriyor. Başka bir ifadeyle, kullanıcıların her gün farkında olmadan kaydırdığı ekranlar ve bıraktığı dijital izler, dünya siyaseti üzerinde belirleyici bir etkiye sahip olacak kadar değerli hale geliyor.
Yazının başında atıfta bulunduğumuz Yanis Varufakis, kapitalizmin evrim geçirdiği bu yeni teknolojik düzende, büyük şirketlerin ekonomik faaliyetleri kontrol ettiğini ve bireyleri adeta "dijital kölelere" dönüştürdüğünü ifade ediyor.
Ünlü ekonomist, "Teknofeodalizm" adlı kitabında bu durumu şu örnekle açıklıyor:
"Bir taksi çağırmak istiyorsanız, bir uygulama indirmeniz gerekiyor. Peki uygulama sizin gerçekten o kişi olduğunuzu nasıl anlıyor? Kredi kartı bilgilerinizi girmeniz gerekiyor. Bu da demek oluyor ki bankanızdan veya finansörünüzden sizin kim olduğunuzu teyit etmesini istiyorsunuz. Yani aslında dijital kimliğinizin sahibi siz değilsiniz."