ABD Kongresi raporu: Türkiye’ye F-35 satışı ve programa katılımı yeniden gözden geçirilebilir

ABD Kongre Araştırma Servisi tarafından yayınlanan F-35 raporunda Türkiye’ye özel atıf yapıldı.

Türkiye, Müşterek Taarruz Uçağı (JSF) programındaki dokuz orijinal ortak ülkeden biriydi ve F-35 Lightning II'nin üretim ve tedarik zincirinde önemli bir rol oynuyordu.

Türkiye, taahhüdünün bir parçası olarak 100 adet F-35A uçağı tedarik etmeyi planlıyordu ve Türk sanayileri gövde, iniş takımı ve orta bölüm parçaları da dahil olmak üzere kritik bileşenleri üretiyordu.

Ancak 2019 yılında Türkiye'nin Rus S-400 füze savunma sistemini satın alma ve konuşlandırma kararı, F-35 programından çıkarılmasına yol açtı.

ABD hükümeti, özellikle Trump yönetimi altında, S-400 sisteminin NATO uçakları, özellikle de F-35'in stealth yetenekleri için bir güvenlik riski oluşturduğu konusunda uyarıda bulundu.

Bir ABD Savunma Bakanlığı yetkilisi o dönemde yaptığı açıklamada “F-35, gelişmiş yetenekleri hakkında bilgi edinmek için kullanılacak bir Rus istihbarat toplama platformuyla bir arada bulunamaz” demişti.

Bu kararın ardından Türk pilotların ABD'de eğitim görmesine ve Türkiye'nin bazı F-35 uçakları için ödeme yapmış olmasına rağmen, tüm teslimatlar askıya alındı.

F-35 için 900'den fazla parça tedarik eden Türk savunma şirketleri aşamalı olarak tedarik zincirinden çıkarıldı.

ABD, Amerika'nın Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Mücadele Etme Yasası (CAATSA) kapsamında yaptırımlar uygulayarak Türkiye'nin savunma sanayi işbirliklerini daha da kısıtladı.

Türkiye'nin programa yeniden dahil edilmesi için defalarca yaptığı çağrılara rağmen, Biden yönetimi ve Kongre yasağı sürdürdü ve yeniden değerlendirmeden önce Türkiye'nin S-400 sistemini topraklarından tamamen çıkarması gerektiğini vurguladı.

Türkiye, programdan atılmasından bu yana, aşağıdakiler de dahil olmak üzere alternatif savaş uçağı seçeneklerini araştırdı:

Özgün Savaş Uçağı (KAAN/TF-X): Türkiye, 2024'te ilk test uçuşları yapılacak ve 2030'larda operasyonel olarak konuşlandırılması beklenen KAAN adlı kendi beşinci nesil stealth savaş uçağını geliştirme çabalarını hızlandırdı.

Eurofighter Typhoon: Türkiye, özellikle KAAN tamamen geliştirilinceye kadar geçici bir çözüm olarak Eurofighter Typhoon jetlerini satın almakla ilgilendiğini ifade etmiştir. Ancak bu müzakereler Almanya ve İngiltere'nin onayına bağlıdır.

Modernize F-16'lar: Filosu yaşlanan Türkiye, ABD'den F-16 Blok 70 savaş uçakları ve modernizasyon kitleri talep etti. Biden yönetimi, Türkiye'nin hava kuvvetleri ihtiyaçlarını kısmen karşılayacak olan bu satışı 2024 yılında onayladı.

Kongre, Türkiye'nin F-35 programına yeniden entegre edilip edilmemesi gerektiğini tartışmış, ancak muhalefet güçlü bir şekilde devam etmiştir.

F-35 satışlarına ilişkin Aralık 2024 raporunda Türkiye'nin programdan çıkarılmasından ve ABD'nin Rus savunma sistemlerini kullanan ülkelere F-35 satışına karşı duruşundan özellikle bahsedilmektedir.

Türkiye'nin Batılı savaş uçağı programlarına katılımının geleceği büyük ölçüde jeopolitik tercihlerine, özellikle de Rusya ile ilişkilerine ve NATO taahhütlerine bağlıdır.

Türkiye S-400 sistemini devreden çıkarırsa, görüşmeler yeniden başlayabilir, ancak şimdilik ABD, F-35 programından dışlanma konusundaki kararlılığını sürdürüyor.

Raporda Ocak 2024'te ABD'nin Türkiye'ye F-16 satışlarını yeniden başlatmasının Türkiye'nin F-35 satın alıp alamayacağı tartışmasını yeniden gündeme getirdiği belirtildi.

“Kongre, F-35'lerin Türkiye ve Birleşik Arap Emirlikleri'ne satışını yeniden gözden geçirmeyi düşünebilir. Kongre, aynı zamanda Türkiye'nin programa katılımını yeniden gözden geçirebilir.”