Foreign Policy: Türkiye Afrika'da nasıl belirleyici bir güç oldu?
Türkiye, Etiyopya-Somali anlaşmazlığını çözdükten sonra Sudan'daki iç savaşı çözmek için harekete geçti. Ankara, etkin politikaları ile ABD'nin Afrika Boynuzu ve Sahel'de bıraktığı boşluğu doldurmaya çalışıyor.
ABD'nin önde gelen yayın organlarından Foreign Policy'de, Türkiye'nin hem bölgesinde hem de Afrika kıtasında artan etkisinin değerlendirildği bir analiz yayınlandı.
Türkiye'nin son olarak Etiyopya ve Somali arasındaki diplomatik anlaşmazlığı çözdükten sonra şimdi de Sudan sorununu çözmeye odaklandığı belirtilen analizde, Türkiye'nin attığı bu adımlarla ABD'nin Afrika Boynuzu ve Sahel'de bıraktığı boşluğu doldurmaya çalıştığı tespiti yapıldı.
Analizde ayrıca, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın 22 yıl önce iktidara gelmesinden bu yana Türkiye'nin Afrika'daki etkisinin nasıl arttığına dair örneklere yer verildi.
İşte Foreign Policy'de yayınlanan analiz:
Türkiye, Etiyopya ve Somali arasındaki diplomatik anlaşmazlığı çözdükten sonra arabuluculuk çabalarını Sudan'daki iç savaşa yöneltti.
Sudan yaklaşık iki yıldır iki rakip general arasındaki iktidar mücadelesine kilitlenmiş durumda. 11 milyondan fazla insan evlerini terk etti ve on binlerce insan öldü.
Ocak ayı başında Sudan'ın askeri lideri General Abdülfettah el-Burhan, Türkiye'nin Sudan ile Birleşik Arap Emirlikleri arasında arabuluculuk yapma teklifini memnuniyetle karşıladı. Burhan'ın generalleri BAE'yi defalarca Muhammed Hamdan “Hemeti” Dagalo liderliğindeki paramiliter Hızlı Destek Güçleri'ni desteklemekle suçladı.
Bir Birleşmiş Milletler raporu ve çeşitli medya araştırmaları Abu Dabi'nin Hızlı Destek Güçleri'ni finanse ettiğini ve silahlandırdığını ortaya koydu.
Washington geçtiğimiz günlerde Hemeti ve yedi Emirlik şirketini hedef alan yaptırım kararı aldı. Türkiye'nin Abu Dabi'yi, Sudan'ın BM Güvenlik Konseyi'nde BAE aleyhindeki şikayetlerini geri çekmesi karşılığında Hızlı Destek Güçleri'ni desteğini kesmeye ikna edeceği bildiriliyor.
Türkiye Dışişleri Bakan Yardımcısı Burhanettin Duran 4 Ocak'ta Port Sudan'ı ziyaret ederek burada bir banka ve bir yardım kuruluşu açmaya yönelik iddialı bir dizi plan sundu. Sudan Dışişleri Bakanı Ali Yousif da 8,000 metrik ton insani yardım taşıyan üç geminin Sudan'a doğru yola çıktığı bildirildi.
Yousif;
“Sudan'ın Türkiye gibi kardeşlere ve dostlara ihtiyacı var. Bu girişim Sudan'da barışın sağlanması için gerçek çabalara yol açabilir.”
açıklamasında bulundu.
Türkiye, ABD'nin Afrika Boynuzu ve Sahel'de bıraktığı boşluğu doldurmaya çalışıyor.
Türkiye; Çad, Burkina Faso, Mali ve Nijer'e insansız hava aracı sattı. Bu ilişki, Ankara'nın bu yılın sonlarında açılması planlanan ilk nükleer santraline güç sağlamak için ihtiyaç duyduğu Nijer'in zengin uranyum yataklarına potansiyel erişim sağlıyor.
Africa Brief ilk olarak üç yıl önce Ankara'nın Afrika'daki nüfuz arayışını yazdı. O zamandan bu yana Türkiye Nijerya, Ruanda, Etiyopya ve son olarak Somali ile askeri anlaşmalar imzaladı. Geçtiğimiz Ekim ayında da Somali açıklarında petrol ve doğalgaz arama çalışmalarına başladı.
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın 22 yıl önce iktidara gelmesinin ardından Türkiye'nin Afrika ile ticareti arttı. 2003 yılında sadece 5,4 milyar dolar olan ticaret hacmi 2023 yılında 35 milyar dolara ulaştı.
Türkiye'nin kıtadaki yatırımları arasında Mali'de bir cami, Nijer'de bir hastane ve Somali'de 10.000 yerel askeri eğiten bir ordu üssü bulunuyor.
Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi'nde Elem Eyrice Tepeciklioğlu yaptığı değerlendirmede;
“Bu rakamlar bize Türkiye'nin kıtadaki artan varlığı hakkında önemli bir şeyler söylüyor. Çünkü son birkaç yıla kadar Türkiye'nin bırakın Afrika'yı, Sahel'deki varlığından bile pek bahsetmiyorduk. Türkiye'yi sert güç temelli politikalar izleyen bir ülke olarak görmüyorlar. Evet, güvenlik işbirliği de var ama Türkiye'nin Afrika politikası başlangıçta farklı yumuşak güç araçlarının ve stratejilerinin kullanımına dayanıyordu”
ifadelerini kullandı.
Türkiye geçen yıl Cibuti'de Afrika Birliği ile ortaklaşa üçüncü bakanlar gözden geçirme konferansına ev sahipliği yaptı ve savunma ve enerji işbirliğini tanıtmak için bir platform sağladı.
Ankara, Afrika'da yükselen pek çok orta güç gibi, yumuşak güç ve altyapı geliştirme stratejisini taklit etmeye çalışan Çin'i yakından izliyor.
Türk Hava Yolları Afrika'da yaklaşık 60 noktaya uçuyor.
Çinli liderler gibi Türk yetkililer de Afrikalı muhataplarına düzenli olarak ülkelerinin Batı'nın bölgedeki sömürgeci bagajını paylaşmadığını ve bu nedenle daha iyi, daha tarafsız bir ortak olduğunu hatırlatıyor.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron 2020 yılında Türkiye'nin “sömürge sonrası kızgınlıkları tetikleyerek” Afrika kamuoyunu Paris'e karşı kışkırttığını söylemişti.
Eski Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu 2014 yılında yazdığı bir yazıda;
“Türkiye hiçbir zaman Kıta ile sömürgeci bir konumda ya da ilişki içinde olmamıştır. Aksine, Afrika ulusları sömürgeci zalimlere karşı mücadelelerinde Osmanlı'dan yardım istemişlerdir,”
ifadelerini kullanmıştı.
Afrika Birliği'nin Afrika'daki çeşitli anlaşmazlıklar için arabuluculuk çabalarında neredeyse tamamen yokluğu sayesinde, Türkiye'nin etkisi Somali, Etiyopya ve Sudan'da güçlendi.
Bu arada BAE de Türkiye'nin müdahalesine açık görünüyor.
Aralık ayı sonunda Birleşik Arap Emirlikleri Dışişleri Bakanlığı, Türkiye'nin “Sudan'da devam eden krizi çözmeye” yönelik “diplomatik çabalarını” memnuniyetle karşılayan bir açıklama yayınladı.
Diğer yandan Fransa, Ocak ayı sonuna kadar askerlerini geri çekme anlaşması çerçevesinde ikinci bir askeri üssü Çad'a geri verdi.